Alt İşveren (Taşeronluk) Sözleşmesi

4857 sayılı iş kanununda alt işveren ya da uygulamada kullanılan anlamıyla taşeron kavramının doğrudan tanımı verilmemiştir. Fakat asıl işveren ve alt işveren ilişkisi tanımlanmıştır. Bu doğrultuda İş kanunu madde 2’ye göre ‘’ Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.’’ Bu ilişkinin ortaya çıkabilmesi için birtakım koşulların sağlanması gerekir. Bunlar;

Asıl işverenin işyerinde mal veya hizmet üretimi işlerinde çalışan kendi işçileri de bulunmalıdır.
Alt işverene verilen iş, işyerinde mal veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda ise, verilen iş işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olmalıdır.
Alt işveren, üstlendiği iş için görevlendirdiği işçilerini sadece o işyerinde aldığı işte çalıştırmalıdır.
Alt işverene verilen iş, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin bir iş olmalı, asıl işe bağımlı ve asıl iş sürdüğü müddetçe devam eden bir iş olmalıdır.
Alt işveren, daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kimse olmamalıdır. Ancak daha önce o işyerinde çalıştırılan işçinin bilahare tüzel kişi şirketin ya da adi ortaklığın hissedarı olması, alt işveren ilişkisi kurmasına engel teşkil etmez.

Bahsi geçen tanımdan ve verilen koşullardan aslında alt işveren kavramının tüm unsurları anlaşılmaktadır. Dolayısıyla alt işveren/taşeron kavramı; bir işverenden, işletmedeki mal veya hizmet üretimiyle ilgili yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin niteliği gereği teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini, sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder.

Alt işveren sözleşmesinin önemi nedir?

Endüstride işgücü maliyetlerinin düşürülmek istenmesi ve yeni iş kültürlerinin oluşmasıyla birlikte taşeronluk uygulamaları hız kazanmıştır. Kimi zaman bu uygulamanın, işçilerin özellikle sendika haklarının tehdit ettiğinin de altını çizmek gerekir. Çünkü işçi hak ve özgürlüklerinin ortadan kaldırılması amacıyla kullanımı uygulamada sık sık karşımıza çıkmaktadır. Bazı işlerin taşerona verilmesiyle işçi sayısının azlatılması yoluna gidilmektedir. Bu yüzden 4857 sayılı İş Kanunu’nun iş güvencesine ilişkin olarak işletmelere getirilen işçi niteliğine ve sayısına getirilen sınırlamalar bu konuda büyük öneme sahiptir. Bu kanun dışında çeşitli kanun ve yönetmeliklerde de düzenlemeler bulunmaktadır. Dolayısıyla iş ilişkilerinde sıklıkla kullanılan taşeron/alt işveren sözleşmesi hazırlanırken bu hususlar da göz önünde bulundurulmalıdır. Alt işveren sözleşmesi titizlikle ve doğru hazırlandığı takdirde birçok ihtilafın da önüne geçilebilir.

Alt işveren sözleşmesi sınırlamaları nelerdir?

Yukarıda da belirtildiği üzere İş Kanunu asıl işveren ve alt işveren arasındaki ilişkiye, işçi haklarını korumak amacıyla, birtakım sınırlamalar getirmiştir. Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle haklarının kısıtlanamaması veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaması bu sınırlamalara örnek olarak gösterilebilir. Bu kurallara uyulmadığı takdirde asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. Bunlara ek olarak işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.

Alt işveren sözleşmesi neler içermelidir?

Yazılı şekilde yapılması gereken alt işveren sözleşmesine bir işyerinde, işletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektiren bir işin alt işverene verilmesi hâlinde, alt işverenin uzmanlığını belgelendirmesi amacıyla sözleşme kapsamındaki işe uygun; iş ekipmanı listesi, iş bitirme belgesi, operatör ve teknik eleman sertifikaları eklenmelidir. Bunlara ek olarak Alt İşverenlik Yönetmeliği madde 10 gereğince;

Asıl işveren ile alt işverenin işyeri unvanı ve adresi,
Asıl işveren ile alt işverenin tüzel kişiliği ya da tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluş olması hâlinde işveren vekillerinin adı soyadı ve adresi,
İşyerinde yürütülen asıl işin ne olduğu,
Alt işverene verilen işin ne olduğu,
Alt işverene asıl işin bir bölümü veriliyor ise; verilen işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektirme koşuluna ilişkin teknik açıklama,
Taraflarca öngörülmüş ise işin başlama ve bitiş tarihleri,
Alt işverenin faaliyetlerini işyerinin hangi bölümünde gerçekleştireceği,
Asıl işverenin, alt işverenin işçilerine karşı o işyeriyle ilgili olarak Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden, alt işveren ile birlikte sorumlu olacağı,
Alt işverenlik sözleşmesinin yapılmasından önce asıl işveren tarafından çalıştırılan işçilerin alt işveren tarafından işe alınması hâlinde, bu işçilerin haklarının kısıtlanamayacağı,
Alt işverene verilen işin taraflar açısından yürütülme esasları,
Asıl işveren veya vekili ile alt işveren veya vekilinin imzası, alt işveren sözleşmesinde yer almalıdır.

Özetle asıl işveren ve alt işveren ilişkisi işçi hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla sınırlamalara tabidir. Bu kapsamda yapılan alt işveren/taşeronluk sözleşmesi de bu sınırlar çerçevesinde hazırlanmalıdır. Aksi takdirde sözleşme geçersiz olmakla birlikte kişiler mevzuatta öngörülen yaptırımlarla karşılaşacaktır. Bunun yanı sıra sözleşme hazırlanırken İş Kanunu’nun yanı sıra asıl işveren-alt işveren ilişkisinin kurulma şartlarını, alt işverene ait işyerinin bildirimini, tescilini, alt işverenlik sözleşmesinde bulunması gereken hususları düzenleyen Alt İşverenlik Yönetmeliği de göz önünde bulundurulmalıdır.

‍