Satış Sözleşmesi Nedir? Türleri Nelerdir?

Satış Sözleşmesi Nedir?

Satış sözleşmesi 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 207. ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddeler gereği satış sözleşmesi, satıcının satılanın zilyetlik ve mülkiyetini alıcıya devretme, alıcının ise buna karşılık bir bedel ödeme borcunu üstlendiği sözleşme türüdür. Tam iki tarafa borç yükleyen, karşılıklı bir sözleşme olmasının yanı sıra ani edimli sözleşme türlerindendir. Fakat satılanın kısım kısım teslim edileceğine dair sözleşmede hüküm bulunması hali bunun bir istisnasıdır.

• Satış sözleşmesinin konusunu taşınır, taşınmaz eşya ve devredilebilir nitelikteki haklar oluşturur.
• Aslında para karşılığında devri mümkün ve iktisadi değeri olan bütün eşyaların, hakların, tabii kuvvetlerin ya da diğer hukuki varlıkların satış sözleşmesinin konusunu teşkil etmesi mümkündür.
• Başka sözleşme türlerinin konusunu oluşturan özellikler taşıyan (örneğin hizmet veya iş akdi gibi) hususlar satış sözleşmesinin konusunu oluşturamaz.

‍

Diğer sözleşme tiplerinde olduğu gibi, sözleşmenin kurulabilmesi için tarafların sözleşmenin esaslı noktaları üzerinde anlaşması gerekir. Satış sözleşmesi bakımından da satılan ile satış bedelinin değiştirilmesi konusunda tarafların irade beyanları uyuşmalıdır. Taraflar satış bedelini ve satılanı belirli ya da belirlenebilir şekilde kararlaştırmalıdır. Satış bedeli mutlaka bir para olmalıdır, aksi takdirde kurulan sözleşme satış sözleşmesi niteliği taşımaz.

Sözleşmede aksi kararlaştırılmadığı veya aksine adet bulunmadığı müddetçe, satıcı ve alıcı borçlarını aynı anda ifa etmekle yükümlüdürler. Burada ifade edilen nokta; satıcının mülkiyeti veya bir hakkı geçirme borcu ile alıcının satış bedelini ödeme borcu arasında bir mübadelenin varlığıdır.

Satıcının Borçları Nelerdir?

Öncelikle satış sözleşmesi ile satıcı, satılanın zilyetlik ve mülkiyetini alıcıya devretme borcu altına girer. İkinci olarak satıcının zaptan sorumluluğu söz konusudur. Başka bir ifadeyle alıcıya, üçüncü kişinin hak iddiasından etkilenmeyecek bir hukuki koruma sağlama yükümlülüğü vardır.

Satılanı ayıpsız olarak sağlama borcu satıcının asıl borçlarından bir diğeridir. Satıcının yan borçlarına ise satılanı saklama ve koruma borcu, satılanı gönderme borcu, teslim masraflarını ve gerektiğinde taşıma masraflarını ödeme borcu örnek verilebilir.  

Alıcının Borçları Nelerdir?

• Alıcının asıl borcu satış bedelini ödemedir.
• Bunun dışındaki diğer borçlar ise satılanı teslim alma, faiz ödeme borcu, mesafeli satışta satılanı saklama borcu, teslimden önce yapılan zorunlu ve faydalı masrafları ödeme borcu, satılanın ifa yerinden başka yere taşınması gerektiğinde taşıma masrafları olarak sıralanabilir.

Satış Sözleşmesi Türleri Nelerdir?

Satış sözleşmelerinin Türk Borçlar Kanunu’nda birçok çeşidi bulunmaktadır. Bunlar; satılanın niteliğine göre satış sözleşmeleri, örnek üzerine satış sözleşmeleri, beğenme koşuluyla satış sözleşmeleri, mülkiyeti saklı tutma kaydıyla satış sözleşmeleri, kısmi ödemeli satış sözleşmeleri, artırma yoluyla satış sözleşmeleri olarak ifade edilebilir. Fakat belirtmek gerekir ki sözleşme serbestisi ilkesi gereği bunlar sınırlı sayıda değildir.  

A. Satılanın Niteliğine Göre Satış Sözleşmeleri  

Hukuk sistemimizde menkul ve gayrimenkul satışı farklı usullere ve kurallara tabidir. Eşyanın özüne zarar vermeksizin veya yapısında önemli bir değişiklik meydana gelmeden bir yerden başka bir yere taşınabilen eşyalar taşınır, taşınamayanlar ise taşınmaz eşyadır.

Medeni Kanun’a göre taşınmaz mülkiyetinin konusunu arazi, tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar, kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler oluşturur. Bu sayılanların dışında bir taşınmazın bütünleyici parçası haline gelen taşınır eşya ve doğal ürünler de taşınmaz hükümlerine tabi kılınmıştır.  

TBK madde 209. ve devamı maddelerinde düzenlenen taşınır satışı kural olarak mülkiyeti devir amacıyla, zilyetliğin devri ile mümkündür. Taşınmaz satışı ise TBK 237. ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Aynı zamanda taşınmaz satışı resmi şekle tabidir. Bu şekle uyulmadan düzenlenen taşınmaz satış sözleşmesi geçersizdir.  

B. Örnek Üzerine Satış  

Tarafların satılanın alıcıya teslim edilmiş olan belirli bir örneğe uygun olması hususunda anlaştıkları satış türüdür. Bu tür bir satış sözleşmesinin konusu misli mallardır (kural olarak sayma, tartma veya ölçme ile belirli hale gelen eşya).

Kendisine örnek verilen tarafın, elindeki örneğin kendisine verilmiş örnek olduğunu ispat külfeti bulunmamaktadır. Fakat verilen örnek, alıcının kusuru olmaksızın bozulur ya da yok olursa, satılan malın örneğe uygun olmadığını ispat külfeti alıcıya geçecektir.

C. Beğenme Koşuluyla Satış  

• Alıcının satılanı denemek yahut gözden geçirdikten sonra beğenmesi koşuluyla yapılan satış türüdür.
• Alıcı, satılan malı deneme ya da gözden geçirmeden sonra kabul veya reddetme konusunda serbesttir.
• Başka bir deyişle beğenme koşuluyla satışta, satılan alıcının zilyetliğine geçmiş olsa da, kendisi tarafından kabul edilmedikçe mülkiyet satıcıda kalacaktır.

D. Mülkiyeti Saklı Tutma Kaydıyla Satış  

Satılanın alıcıya teslim edilmiş olmasına rağmen mülkiyetin satıcıda kaldığı, satış bedelinin tamamının ödenmesinin ardından mülkiyetin alıcıya geçtiği satış türüdür. Sözleşme resmi şekilde yani noterde yapılmalı ve tutulan özel sicile kaydedilmelidir. Bu satış sözleşmesi türü sadece taşınır satışlarda mümkündür. Aynı zamanda hayvan satışında da söz konusu olamaz.

E. Kısmi Ödemeli Satış Sözleşmeleri  

Satıcının satılanı alıcıya satış bedelinin ödenmesinden önce teslim etmeyi, alıcının da satış bedelini kısım kısım ödemeyi üstlendiği sözleşme türüne taksitli satış denir. Bu sözleşme türü adi yazılı şekilde ve özel olarak düzenlenen sözleşmeyle gerçekleşir.

Taksitli satış sözleşmesi satıcı için sözleşmenin kurulduğu andan itibaren, alıcı açısından ise sözleşme örneğinin eline geçmesinden yedi gün sonra hüküm doğurur. Buna karşın alıcı bu yedi günlük süre içerisinde olağan gözden geçirme dışında bir kullanımda bulunursa artık sözleşme kendi içerisinde yürürlüğe girmiş sayılır.

Alıcı satış bedelinin en az  %10’unu peşin olarak, kalan bedeli ise sözleşmenin kurulmasından itibaren 3 yıl içerisinde ödemekle yükümlüdür.

Ön ödemeli taksitli satış, taksitli satış ile mülkiyeti saklı tutma şartıyla satış türlerinin birleşimi niteliğinde olan bir sözleşme türüdür. Alıcının kısmi ödemeleri sona erene kadar satılan satıcıda kalmaya devam edecektir.  Satıcının bedele ek olarak bedel isteme hakkını saklı tuttuğu kayıtlar TBK 268. madde gereğince geçersizdir.

F. Artırma Yoluyla Satış Sözleşmeleri  

Artırma yoluyla satış sözleşmeleri cebri artırma ve isteğe bağlı artırma olarak ikiye ayrılır.  Cebri artırma 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında yapılan artırma türüdür.  

İsteğe Bağlı Artırma ise ihtiyari olarak yapılan artırma türüdür. Yeri, zamanı ve şartları önceden belirlenen artırmaya herkes katılabilir. Sözleşme hazır bulunanlar arasından en yüksek bedel teklifinde bulunan ile yapılır. İhale bedeli, aksi kararlaştırılmadıkça derhal ödenir.

İlginizi Çekebilir: Sözleşmenin İçeriğini İstediğimiz Gibi Belirleyebiliyor Muyuz? Sözleşme Özgürlük İlkesi

‍