Uzaktan Çalışmaya Dayalı İş Sözleşmesi

Her geçen gün artan Covid-19 tehlikesi ile birlikte “home office” olarak geçen uzaktan çalışmaya dayalı programının uygulanması oldukça artış gösterdi. Bazı iş alanlarının uzaktan çalışmaya elverişli olması sebebiyle; bu süreçten önce geçmiş olan veya bu süreçte geçip ilerleyen süreçte devam ettirmek isteyen çok sayıda sektör vardır. Peki bu süreçte daha da hızlanan uzaktan çalışma kavramı nedir, bize getirdiği haklar ve yükümlülükler nelerdir?

4857 sayılı İş Kanunu 14.madde 4.fıkra gereği uzaktan çalışma “… işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.” şeklinde tanımlanmıştır.

Buna göre uzaktan çalışma belli günleri kapsayabilecegi gibi devamlı bir şekilde uygulanması da mümkündür.

2016 yılında gelen esnek çalışma ile birlikte uzaktan çalışma sistemi ortaya çıkmıştır. Her ne kadar bu süreçte çoğu işimizi uzaktan hallediyor olsak da uzaktan çalışma programı yeni bir oluşum olarak kabul edilebilir. Bu sürece geçişle birlikte hepimizin zihninde bazı soru işaretleri oluşabilir. Çünkü yeni bir uygulama olması, ve var olan iş düzeninden farklılık göstermesi haklarımız konusunda bizi bazı çekincelere itebilir. Biz de bu yazımızda uzaktan çalışmaya dair iş sözleşmesinin nasıl oluştuğuna değinerek size yardımcı olmaya çalışacağız.

Öncelikli değineceğimiz durum işçinin yukarıda bahsi geçen maddeye göre yapılacak iş sözleşmesinde; işe dair esaslı noktalar ve işveren tarafından sağlanan araçlar hususunda işveren ve işçinin ortak kararlar verecek olmasıdır. Bu ve devamındaki maddeler bize gösterir ki iki tarafında birbiriyle sağlıklı iletişimini gerekmektedir. İlerleyen dönemde uyuşmazlıkların önlenmesi gerekçesiyle bu hususlar bir İş Kanunu’nda yer edinmiştir. İş Kanunu md.14 Ek fıkra 5’te “işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır. ” şeklinde tanımlanarak bu hususlar kanunla güvence altına alınmıştır.

Maddenin devam eden fıkrasında ise ” Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.” şeklinde bahsedilmektedir. Burada uzaktan çalışmayla ilgili çok önemli bir noktaya değinilmektedir. Uzaktan çalışma ile işyerinden -emsal- çalışma arasında işçilerin herhangi bir farklı tutuma tabi olamayacağına delalet edilmiştir. İşçilerin en büyük korkusu olan eşit haklar bu ek fıkrayla birlikte koruma altına alınmıştır. Tabii bu tutum ancak ayrımı haklı kılan bir sebep olmadıkça tezahür edecektir. Aynı şekilde işverenin iş sağlığı ve güvenliğine dair korumaları ve gözetimleri iş yerinden çalışmayla eşit tutumlarda olmakla yükümlendirilmiştir. Bu hüküm sayesinde işçinin karşılaşabileceği uzaktan çalışmayla ilgili sıkıntılar, gereklilikler vb. ilgili maddede geçen her hususun temini işveren tarafından sağlanmak zorunda olacaktır.

Maddenin son fıkrasında ise “Uzaktan çalışmanın usul ve esasları, işin niteliği dikkate alınarak hangi işlerde uzaktan çalışmanın yapılamayacağı, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması ile diğer hususlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir. ” şeklinde devam edilmiştir. Bu fıkrayla birlikte çalışmanın hangi şartlar altında ve nasıl devam edeceğine dair Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bir ithaf bulunmaktadır. İthafla birlikte bahsedilen hususlar bakımından hukuki koruma ve kolaylığa gidilmiştir.

Peki uzaktan çalışmaya dayalı iş sözleşmesi oluştururken dikkat edeceğimiz hususlar neler olacaktır? Öncelikle üstte yaptığımız gibi tanımlayarak başlamak istiyorum. “İş sözleşmesi” nedir? İş sözleşmesi, 4857 sayılı İş Kanunu’na göre bir çalışan ve bir işveren arasında kurulan iş ilişkisine dayalı, işçinin iş görmeyi, işverenin de bu işe karşılık ücret ödemeyi taahhüt ettiğini gösteren sözleşmedir.

Buna göre tam zamanlı, yarı zamanlı, deneme süreli, çağrı üzerine çalışma gibi iş sözleşmeleri olduğu gibi uzaktan çalışma iş sözleşmesi de bunlara dahildir. İşin süresi bir yıl ya da daha fazla olmasına göre oluşturulacak sözleşmenin yazılı olarak yapılma zorunluluğu doğacaktır. Bunun yanısıra iş sözleşmeleri şeklen kanuna tabi olmayıp değişiklikler gösterebilmektedir. Sözleşmeyi oluşturan yapıtaşlarını incelediğimizde işverenin isim, soyisim ve unvanı; işçinin ise isim, soyisim, tc no, adres, telefon gibi bilgilerinin yer alması gerekmektedir. İşçinin ikametgah adresi yanında işi yürüteceği çalışma yerinin açık adresi sözleşmeye eklenmelidir. Bununla birlikte işçinin yapacağı iş ve işin tanımı da sözleşmenin esaslı noktalarından birini oluşturacaktır. Ücretin ödenme şekli, ödenme zamanı, sözleşmenin hangi süreç boyunca geçerli olacağı gibi unsurlar da diğer esaslı noktalar arasındadır. Bu hususların önceden konuşulup sözleşme üzerinde yer alması yukarıda adı geçen madde bağlamında zorunlu tutulan hususlardır. (4857 sayılı İş Kanunu md.14 E.f 6) Bu noktaların sözleşmede varlığı işverenin ve işçinin uyuşmazlık yaşanan durumlarda kendilerini güvence altına almaları bakımından sağlanmış bir kolaylık olacaktır. Sözleşmeye eklenecek olan işverenin sağladığı ekipmanlar ile iş sağlığı ve güvenliği maddeleri doğrultusunda da yaşanacak uyuşmazlıkların çözümü en kısa sürede halledilecektir. Sözleşmeye bu gibi hususların eklenmemesi ilgili madde gereğince işveren tarafından yükümlülük olarak kabul edilmesi gerekilen bir durumdur. Kısacası bu gibi durumlarda önlemini almamış bir işveren gelecekte yaşayacağı yükümlülükleri kabul etmiş sayılacaktır.

Sözleşmeye eklenecek diğer hususlar taraflarca diledikleri şekilde düzenlenebilir. Lakin her maddenin sarih ve net oluşu taraflara kolaylık sağlayacaktır. Son olarak işçinin imzası ve işverenin kaşe/imzası ile sözleşmemiz hazır hale gelecektir.

Covid-19 tehlikesiyle birlikte artan uzaktan çalışma programının adını artık daha sık duyacağımız kesinlik gösteriyor. Bu durumun iş dünyasına getirdiği yenilik ve çeşitlikler her geçen gün artacaktır. Biz bugün incelediğimiz uzaktan çalışmaya dayalı iş sözleşmesi hususunda öncelikle uzaktan çalışmanın ve iş sözleşmesinin ne olduğuna, ardından da uzaktan çalışma bakımından iş sözleşmesinin nasıl oluşturulacağına değindik. Keyifli okumalar.